Kutanthaura Baibulo: Buku la Msambiri, Capstone Module 5 Tumbuka edition
/ 5 9
K U T A N T H A U R A B A I B U L O
Mzimu Mtuba, ndipo kuti lingatanthaurika na munthu payekha chara, kwene balembi wose “bakayeyeka na Mzimu Mtuba” ³ Fundo zikuru – zikuru zinkhonde zili kutebeteskeka pakulongosora fundo yakuti Mzimu Mtuba kuyeyera balembi ba Baibulo. Fundo izi zili mwantheura: Lizgu ku Lizgu (Mechanical or Dictation), Kupulika kfumira mkati panji kuti ntowa yakawiro (the Intuition or Natural Theory), Kupokera kungweruka (The Ilumination Theory) Mphambano ya kuphakazgika (The Degrees of Inspiration Theory), Kuphalirika (The verbal/Plenary Theory). Nthowa ya kuphalirika, yikuyowoya kuti vyose ivyo vili kulembeka, na mazgu ghake wuwo, vili kusoreka na kupelekeka na Chiuta mweneko, mlembi palije icho wali kuchitapo. ³ Nthowa ya lero ya kutanthaulira Mazgu gha Chiuta yikupenjerezga kulondezga umo Baibulo lili kwambira kufumira ku vyati vyake mpaka kufika apo lili kulembekera na kubikika pamoza kwa mabuku ghose kupanga buku limoza. Yikupenjerezga kwambira pa mtendeko wavinthu ivyo vikachitikanga muvikaya, ivyo vikadumbikanga, maluso gha banthu mpaka apo vikalembekera na kuyakafika apo sono lili kung’anamulikira muviyowoyero vithu. ³ Fundo zikuru – zikuru za mu nthowa ya lero yakatanthauliro ka Mazgu gha Chiuta zikukhwaska, kusanga ivyo banthu bakayowoyanga (tracing oral tradition), Jando (source criticism) Kusanga ivyo vikalembeka pamtendeko (finding initial written sources), Kusanda viyowoyero ivyo vikatebeteskeka pakulemba (linguistic criticism) chiyowoyero, Mazgu, kalembero (language, words, and grammar), Ivyo vili kulembeka panji kuti malemba gheneko umo ghaliri, (textual criticism) Mphambano ya mabuku mukabiro na kalembekero kawo (copies of texts), Ndondomeko na malango gha kalembero ka vinthu (literary criticism) kulabiska umo balembi bakalondezgeranga malango na ndondomeko zakalembero ka vyakulemba – lemba (rules of literature), Kubikika pamoza kwa mabuku gha mu Baibulo kuba buku limoza (canonical criticism) kusanda ndondomeko izo zikalondezgeka pa kusola mabuku kuba pamoza kupanga Baibulo, Fundo na kachitiro ka mlembi (kusanda ivyo mlembi wakakhumbanga kuphara kwizira mu ivyo wakalemba), Nthowa ya kusanda kulondezga mbiri (historical criticism) Kulabiska pa mbiri na midauko ya banthu, na masambiro gha kutanthaula Mazgu gha Chiuta muviyowoyero vya kupambana – pambana.
1
Made with FlippingBook Learn more on our blog