Ufumu wa Chiuta, Buku la Msambizgi

2 5 0 /

UFUMU WA CHIUTA

Kukhozga banthu kuba Banangwa, Kuzara na Urunji (Mwakulutirizga)

Ukhaliro na kabiro aka kakupangiska kuti pabe ubare wambura kwenelera pakati pabanthu ndipo ukunanga kabiro kaweme mu banthu. Vyakulondezgapo • Basambiri na bakupokera wovwiri bakwenera kulongora ku banthu ivyo basambira Dango lakuzirwa chomene ndakuti, “kuchitira banthu vinthu ivyo bangamanya kuchita pabekha chara – nanga kungaba kuti mlimo wendenge lubiro chara ” (Hoke and Voorhies 1989, 224). Usange vinthu vinandi chomene mwabachitira banthu awo bakovwirika, wupu uwo ukupereka wovwiri wajitolera mlimo uwo banthu bakwenera kujichitira, mwantheura, banthu bakurenge chara muluso na mukusakata pa iwo bekha. Ichi chikung’anamura kuti banthu bakhalirenge pamoza ndipo bangasambira kanthu chara kufumira muvyakubudiska vyawo. Wupu uwo ukuchita mlimo wa chitukuko ungapangiskanga banthu kugomezga chomene iwo chara, nanga banthu bangapereka chitima chomene kukuruska chifukwa kuchita ntheura kukupangiska banthu kuti bakhalire ntheura kwambura kutukuka. • Chitukuko chikwenera kuchenjera chomene na kujumphizga mweso wakovwira panji kutebeteska nthowa yakuchita vinthu mwakuchichizga banthu kuchita umo iwo bakukhumbira panji kupereka wanangwa wose ku banthu kwambura kuwezgako. Nthowa zose zibiri zili na uheni wakuti banthu bakuchita ivyo bakukhumba kwambura kovwirika pa umaliro wa mlimo panji bakuchita vyambura kuvikhumba ndipo pa umaliro wake pakubavye wovwiri weneko. Bavwiri ba Chitukuko, mwakurongosora icho bari, mbarongozgi ndipo bakwenera kusambizga, kurongozga, kudangilira, ku awo bakubatebetera. Bakwenera kurongozga pa udumuliro wuli wose kwambura kukanilira mazaza ghose. Bakwenera bagabane na banthu awo bakubarongozga pakachitiro ka vinthu. Nanga wuli kubika vinthu pakweru nkhwakukhumbwa munyengo zose, barongozgi bakwenera kusanga nthowa zakwenelera, zipya pakachitiro ka vinthu ndipo bazomerezge bene kaya kutorapo lwande pa kuchita chitukuko chawo. Bakwenera kusoramo mubanthu awo bakutebeta nawo pakulabiska awo bakukura na kupulikiska makora mu vyakuchitika. 5 • Milimo yikwenera kovwira banthu kuti basange ivyo bakwenera kuchita pa umoyo wawo mwakuti basange chanduro.

5 Pakukhumba kusambira na kurondezga masambiro agho ghakovwira pakulabiska umo

musambiri wakuchitira londezgani fundo za mlembi Klopfenstein (Klopfenstein, 1995).